Przełomowe orzeczenie Trybunału w Strasburgu dla praw osób niepełnosprawnych, czyli Stanev p-ko Bułgarii (cz.I przeglądu 42 orzeczeń z tygodnia 16-22 stycznia)

Wielka Izba Trybunału w Strasburgu wydała we wtorek, 17 stycznia 2012 r., wyrok w sprawie Stanev p-ko Bułgarii (skarga nr 36760/06). Przełom dotyczy praw osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi. 

Po raz pierwszy Trybunał orzekł o:

- "uwięzieniu" w domu pomocy społecznej (naruszenie art. 5 ust. 1 EKPCz);

- poniżającym traktowaniu poprzez zmuszenie skarżącego do życia przez siedem lat w jednostce pomocy społecznej w uwłaczających warunkach (naruszenie art. 3 EKPCz).

"Prawnym" przejawem "uwięzienia" był brak możliwości sądowej weryfikacji umieszczenia w jednostce pomocy społecznej, a tym bardziej uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynienia za to (naruszenie art. 5 ust. 4 oraz art. 5 ust. 5 EKPCz). 

Polski aspekt

sprawy to nie tylko odczytanie na nowo statusu domów opieki społecznej w Polsce po tak jednoznacznym wyroku Trybunału. Drugim węzłowym zagadnieniem była sytuacja prawna Pana Stanev. Jako osoba znajdująca się pod częściową opieką, dla wszelkich czynności mających na celu weryfikacją swojej opieki, potrzebna była zgoda opiekuna. Brak możliwości kwestionowania bezpośrednio przez samego skarżącego swojego statusu, Trybunał uznał za naruszeniu prawa do sprawiedliwego procesu (art. 6 EKPCz). 

Jest to kolejny wyrok po Shtukaturov p-ko Rosji (zob. omówienie wyroku) oraz Kiss p-ko Węgrom (zob. tłumaczenie orzeczenia A. Paprockiej, "Przegląd Sejmowy" z 2011 r., Nr 2, s. 240 i n.), w którym Trybunał kwestionuje kolejne elementy odpowiadające polskiej instytucji ubezwłasnowolnienia. Zagadnieniu temu zostanie poświęcony niedługo osobny wpis.

MDAC o znaczeniu wyroku    

"Zgodnie z tym wyrokiem, państwa w całej Europie muszą zakończyć praktyki niepotrzebnego ograniczania wolności tysięcy osób tak z psycho-społecznymi niepełnosprawnościami jak i z intelektualnymi niepełnosprawnościami w zakresie opieki społecznej" oświadczył Lycette Nelson, Dyrektor Litygacji w MDAC. "Wyrok Wielkiej Izby jednomyślnie stwierdza, iż zgoda na umieszczenie w takich placówkach jest niezbędna dla zapobieżenia naruszaniu Konwencji. Państwa muszą rozwinąć alternatywne rozwiązania by zapewnić wszystkim życie w społeczeństwie".

                                                                                                                                    Źródło: http://bit.ly/2NG3QB

W postępowaniach przez krajowymi organami oraz ETPCz Pana Stanev wspierały Mental Disability Advocacy Center oraz Bułgarski Komitet Helsiński, a opinię amicus curiae złożył Interights.